Nguyên tắc này nhằm bảo vệ quyền lợi và sự toàn vẹn của mỗi cá nhân. Nó đặt ra một trách nhiệm pháp lý cho những người có hành vi vi phạm đối với người khác. Hành vi xâm phạm bao gồm những hành động gây thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác.

Bồi thường là một biện pháp hữu hiệu để khắc phục thiệt hại đã xảy ra và đảm bảo rằng người bị hại sẽ được đền bù tương xứng. Người phạm tội sẽ chịu trách nhiệm về việc trả lại những tài sản bị thiệt hại, đồng thời bồi thường cho các tổn thất về danh dự, uy tín, hay bất kỳ thiệt hại tài chính khác mà hành vi của họ gây ra.

Tuy nhiên, có thể có các trường hợp đặc biệt, trong đó Bộ luật này, hoặc các luật khác có liên quan, có quy định khác về việc bồi thường. Điều này đảm bảo rằng các quy định pháp lý liên quan được áp dụng một cách cụ thể và linh hoạt, phù hợp với từng trường hợp cụ thể.

1. Quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng theo Bộ luật dân sự 2015.

Bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng được quy định tại Điều 584 – Bộ luật dân sự năm 2015 về căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại được quy định như sau:

“1. Người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.

2. Người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

3. Trường hợp tài sản gây thiệt hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp thiệt hại phát sinh theo quy định tại khoản 2 Điều này.”

2. Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng theo Bộ luật dân sự 2015.

Thứ nhất: Xảy ra thiệt hại.

- Trách nhiệm bồi thường thiệt hại được áp dụng nhằm phục hồi tình trạng tài sản của người bị thiệt hại, vì vậy, thiệt hại là yếu tố không thể thiếu trong việc áp dụng trách nhiệm này. Chỉ khi xác định được mức độ thiệt hại, ta mới có thể xác định số tiền mà người gây thiệt hại cần phải bồi thường. Do đó, để áp dụng trách nhiệm bồi thường, việc đầu tiên là phải xem xét xem có xảy ra thiệt hại hay không và phải xác định mức độ thiệt hại.

- Thiệt hại về tài sản là tổn thất vật chất thực tế được tính bằng số tiền mà người vi phạm pháp luật gây ra cho người khác; thiệt hại về thể chất là sự giảm sút về sức khỏe, mất mát tính mạng, hình thể của người bị thiệt hại; thiệt hại về tinh thần là sự ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín hoặc suy sụp tâm lý, tình cảm của người bị thiệt hại. Để có cơ sở áp dụng trách nhiệm bồi thường, các thiệt hại liên quan đến sức khỏe, tính mạng, danh dự, uy tín, nhân phẩm cũng phải được xác định bằng số tiền cụ thể. Do đó, thiệt hại là tổn thất xảy ra được tính bằng số tiền bao gồm mất mát, hư hỏng, phá huỷ về tài sản, mất thu nhập, chi phí ngăn chặn, khắc phục hậu quả xấu về tài sản, sức khỏe, tính mạng, danh dự, uy tín, nhân phẩm, tinh thần.

- Thiệt hại có thể chia thành hai loại:

+ Thiệt hại trực tiếp: Đây là những thiệt hại xảy ra một cách khách quan, thực tế và có căn cứ chắc chắn để xác định, bao gồm mất mát, hư hỏng về tài sản và các chi phí để ngăn chặn, khắc phục thiệt hại.

+ Thiệt hại gián tiếp: Đây là những thiệt hại có thể xác định dựa trên sự suy đoán khoa học. Thiệt hại này còn được gọi là mất thu nhập thực tế, giảm lợi ích liên quan đến việc sử dụng, khai thác tài sản bị mất. Tuy nhiên, nếu không có căn cứ khoa học chắc chắn để xác định, loại thiệt hại này không được tính vào số tiền bồi thường.

Thứ hai: Hành vi vi phạm pháp luật và gây tổn hại.

Hành vi vi phạm pháp luật là những hành động hoặc không hành động của con người mà không tuân theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, hành vi vi phạm pháp luật là những hành vi xâm phạm tài sản, sức khoẻ, danh dự, uy tín cá nhân, quyền lợi hợp pháp của những bên liên quan và thường được thể hiện dưới dạng hành động. Tuy nhiên, nếu hành vi gây tổn hại đúng với quy định của pháp luật hoặc trong tình huống tồn tại mối đe dọa cấp bách, thì không được coi là hành vi vi phạm pháp luật và không cần bồi thường thiệt hại. Ví dụ, hành vi gây hại trong giới hạn tự vệ hoặc gây tổn hại theo yêu cầu tình thế cấp bách.

Thứ ba: Tồn tại lỗi của người gây tổn hại.

- Lỗi là mối quan hệ giữa người thực hiện hành vi vi phạm pháp luật với xã hội, trong đó nó phản ánh việc bỏ qua các yêu cầu xã hội được thể hiện qua các quy định pháp luật. Khi một người có đủ nhận thức và khả năng để chọn cách hành xử phù hợp với pháp luật, tránh gây tổn hại cho người khác nhưng vẫn tiến hành hành vi gây tổn hại, người đó được coi là có lỗi. Vậy, lỗi là thái độ tâm lý của người có hành vi gây tổn hại, phản ánh nhận thức của họ về hành vi và hậu quả của hành vi đó. Đó bao gồm hai loại lỗi sau đây:

+ Lỗi cố ý: Một người được xem là có lỗi cố ý nếu họ có nhận thức rõ ràng rằng hành vi của mình sẽ gây tổn hại cho người khác nhưng vẫn tiến hành hành vi đó. Nếu người này mong muốn sự tổn hại xảy ra từ việc thực hiện hành vi, thì lỗi của họ là lỗi cố ý trực tiếp. Nếu họ không mong muốn sự tổn hại xảy ra nhưng vẫn cho phép sự tổn hại xảy ra, thì lỗi của họ là lỗi cố ý gián tiếp. "Lỗi cố ý gây tổn hại là khi một người nhận thức rõ ràng rằng hành vi của họ sẽ gây tổn hại cho người khác nhưng vẫn tiến hành và mong muốn hoặc không mong muốn, nhưng vẫn cho phép sự tổn hại xảy ra".

+ Lỗi vô ý: Người có hành vi gây tổn hại được xác định là có lỗi vô ý nếu họ không thấy trước được rằng hành vi của mình có khả năng gây tổn hại mặc dù họ nên biết hoặc có thể biết trước rằng sự tổn hại sẽ xảy ra khi họ tiến hành hành vi đó. Nếu người này cho rằng sự tổn hại không xảy ra, thì lỗi của họ được xác định là lỗi vô ý cẩu thả; nếu họ cho rằng sự tổn hại có thể được ngăn chặn, thì lỗi của họ là lỗi vô ý do quá tự tin. "Lỗi vô ý gây tổn hại là khi một người không thấy trước rằng hành vi của mình có khả năng gây tổn hại, mặc dù nên biết hoặc có thể biết trước rằng sự tổn hại sẽ xảy ra hoặc thấy trước rằng hành vi của mình có khả năng gây tổn hại, nhưng cho rằng sự tổn hại sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn chặn được".

Thứ tư: Phải có mối liên hệ nhân quả giữa hành vi vi phạm pháp luật và sự tổn hại xảy ra.

Quá trình phát triển và kết thúc giữa các sự vật và hiện tượng luôn có mối quan hệ nội tại, trong đó sự vật, hiện tượng này là nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của sự vật, hiện tượng kia. Một sự vật, hiện tượng có thể là nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của nhiều sự vật, hiện tượng khác, và nhiều sự vật, hiện tượng có thể là nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của sự vật, hiện tượng khác. Do đó, để xác định chính xác người phải bồi thường thiệt hại, cần phải dựa vào cặp phạm trù: Nguyên nhân và kết quả, và tìm ra mối quan hệ giữa hành vi vi phạm pháp luật và sự tổn hại xảy ra. Sự tổn hại xảy ra phải là kết quả tất yếu của hành vi vi phạm pháp luật và ngược lại, hành vi vi phạm pháp luật là nguyên nhân gây ra sự tổn hại.